श्रीक्षेत्र पाटणादेवी

🌺 श्रीक्षेत्र पाटणादेवी – श्रद्धा, इतिहास आणि निसर्गाचा संगम 🌺

गौताळा वन्यजीव अभयारण्याच्या कुशीत वसलेले, निसर्गसौंदर्याने नटलेले हे पौराणिक, ऐतिहासिक आणि धार्मिक पर्यटनस्थळ खान्देशातील श्रद्धास्थान मानले जाते. येथे खान्देशाची कुलस्वामिनी श्री चंडिका माता यांचे जागृत व भव्य मंदिर आहे.

🔸 गौरवशाली इतिहासाची साक्ष देणारे स्थळ:
याच पवित्र भूमीत थोर गणिताचार्य भास्कराचार्य यांनी जगाला “शून्य” ही अमूल्य देणगी दिली. त्यांनी इथेच अनेक अद्वितीय ग्रंथांची निर्मिती केली, ज्यामुळे भारताचा शास्त्रीय वारसा उजळून निघाला.

🔸 भव्य ऐतिहासिक स्थळांचा खजिना:
या परिसरात पितळखोरा लेणी – देशातील एक अत्यंत प्राचीन लेणीसमूह, तसेच हेमाडपंथी महादेव मंदिर, कण्हेरगड किल्ला, शृंगार चावडी, नागार्जुन लेणी यांसारख्या अनेक दुर्मिळ आणि रम्य ऐतिहासिक वास्तू आजही अभिमानाने उभ्या आहेत.

🔬 भविष्यासाठी ज्ञानाचे केंद्र:
इथेच लवकरच महाराष्ट्र शासनाच्या माध्यमातून अहमदाबाद सायन्स सिटीच्या धर्तीवर ‘भास्कराचार्य इनोव्हेशन सेंटर’ ची निर्मिती होणार आहे. या प्रकल्पाची निविदा नुकतीच प्रसिद्ध झाली असून, हे केंद्र भविष्यातील विज्ञानप्रेमी विद्यार्थ्यांसाठी प्रेरणास्थान ठरेल.

⛰️ गौताळा अभयारण्याच्या कुशीत वसलेले, निसर्गरम्य आणि आध्यात्मिक चेतनेने भरलेले पवित्र स्थळ…

🔸 निसर्गसौंदर्याची लेणी
मंदिराच्या तीनही बाजूंनी अर्धचंद्राकार पर्वत, डोंगरातून खळखळून वाहणारे प्रवाही ओढे, हिरवाईने नटलेले रस्ते – हे दृश्य मनाला भारावून टाकणारे आहे.

🔸 शक्तिपीठाची ऐतिहासिक पार्श्वभूमी
येथील चंडिका देवी ही सप्तशृंगी देवीची बहीण मानली जाते. ‘देवीभागवत’ ग्रंथानुसार येथे वरदहस्त (उजवा हात) खंडित झाला आहे, म्हणूनच येथे वरदहस्त शक्तिपीठ मानले जाते. नऊ फूट उंच, अठरा हातांची भव्य मूर्ती या जागृत शक्तीचे प्रतीक आहे. चंड-मुंड दैत्यांचा वध केल्यामुळे देवीला ‘चंडिका’ असे नाव प्राप्त झाले.

🔸 भास्कराचार्यांचा गणितीय वारसा
इ.स. १२२८ मध्ये, शके ११५०, आषाढ अमावास्येला सूर्यग्रहणाच्या दिवशी हे मंदिर प्रथमच जनतेसाठी खुले झाले. महान गणितज्ञ भास्कराचार्यांनी याच परिसरात गणितातील क्रांतिकारी संकल्पनांची मांडणी केली आणि गणितशास्त्राला नवे क्षितिज दिले.

🌳 जंगलाचे समृद्ध वैभव
‘चंदनाचे आगर’ म्हणून ओळख असलेल्या जंगलात विपुल वनसंपदा आहे. मंदिराच्या वाटेवर हेमाडपंथी महादेव मंदिर, घनदाट झाडीत केदारेश्वर मंदिर, उभा गणपती, मद्रासी बाबांची कुटीया, तसेच धवलतीर्थ, केदारकुंड हे धबधबे पाहण्यासारखे ठिकाणे आहेत.

🏞️ इतिहासाची साक्ष देणाऱ्या लेण्या
पाटणादेवीच्या परिसरात सुमारे तीन किलोमीटरवर पितळखोरे लेणी, शृंगार चावडी, सीतान्हाणी, नागार्जुन कोठी, वनवाचन केंद्र इत्यादी प्राचीन व समृद्ध ऐतिहासिक स्थळे आहेत.

🔭 वनविभागाचे वैशिष्ट्यपूर्ण उपक्रम

• वॉच टॉवर: विविध ठिकाणी उभारण्यात आलेल्या वॉच टॉवरमधून जंगलाचा विहंगम देखावा घेता येतो.
• विश्रामगृहे: वन विभागाने पर्यटकांसाठी विश्रामगृहे उभारले आहेत.
• भक्तनिवास: चंडिकादेवी प्रतिष्ठाननेही विस्तृत भक्तनिवासाची सोय केली आहे.

🚌 पर्यटन व वाहतूक व्यवस्था

📍 स्थान: चाळीसगाव शहरापासून केवळ 18 कि.मी. अंतरावर असलेले पाटणादेवी मंदिर, जंगलातील शांततेत वसलेले एक जागृत शक्तिपीठ, हजारो भाविकांचे श्रद्धास्थान!

वन विभागाच्या बसद्वारे मंदिरापर्यंत जाण्याची सोय उपलब्ध.

✨ पाटणादेवी – येथे श्रद्धा आहे, इतिहास आहे, निसर्ग आहे आणि विज्ञानही!
ही दिव्य यात्रा अनुभवण्यासाठी एकदा तरी या पावन स्थळी अवश्य भेट द्या! 🙏