जिल्ह्याविषयी

जळगाव जिल्हा महाराष्ट्र राज्याच्या उत्तर-पश्चिम क्षेत्रात स्थित आहे. हे उत्तर सातपुडा पर्वत रांगांमध्ये, अजिंठा पर्वत रांगांमध्ये दक्षिणेकडे आहे. जळगावतील माती मध्ये ज्वालामुखीतील माती समाविष्ट आहे जी कापूस उत्पादनास अनुकूल आहे. हे चहा, सोने, कडधान्ये, कपाशी आणि केळीसाठी एक प्रमुख व्यवसाय केंद्र आहे. बोलल्या भाषा मराठी, अहिराणी, हिंदी आणि इंग्रजी आहेत. जळगाव जिल्ह्यात सरासरी 690 मि.मी. पाऊस पडतो आणि त्याचे तापमान 10 ते 48 अंश सेल्सिअस आहे. जळगावमध्ये खूपच वेगळं वातावरण आहे. उन्हाळ्यामध्ये तापमान 45 डिग्री सेल्सियस इतके उच्च असल्याने उष्ण व कोरडे होते. पावसाळ्यात जळगावला 700 मि.मी. पाऊस पडतो, ज्यानंतर हिवाळ्यात चांगले तापमान येते. मुख्य नैसर्गिक वैशिष्ट्य म्हणजे तापी नदी. दख्खनच्या उर्वरित भागात, ज्यांची नद्या पश्चिम घाटात वाढतात आणि पूर्वेस बंगालच्या उपसागरात पसरतात, तापी पश्चिमेकडे अरबी समुद्रात रिकामा करण्यासाठी पूर्व महाराष्ट्रातील मुख्याध मंडळातून वाहते. ताप्तीने कांडेशच्या माध्यमातून तेरा मुख्य उपनद्या मिळतात. कोणतीही नदी जलमार्ग आहे आणि तापी एक खोल अंथरूणावर वाहते जेणेकरुन ऐतिहासिकदृष्ट्या सिंचन वापरणे अवघड होते. खान्देश बहुतेक तापीच्या दक्षिणेस स्थित आहे, आणि गिरणा, बोरी आणि पंजारा या उपनद्यांखाली राहतात.

महत्वाची सांख्यिकी माहिती (2011 च्या जनगणनेनुसार)

गावाची संख्या:1,513
शहरांची संख्या:20
लोकसंख्या:4,229,917
क्षेत्र (चौ.कि.मी मध्ये):11765

भौतिक

भौगोलिक स्थान: 20 ° आणि 21 ° उत्तर अक्षांश आणि 74 ° 55 ‘ते 76 ° 28’ पूर्व अक्षवृत्त, राज्याच्या उत्तरी भागात आहे.जळगाव शहर रेखांश 75.5626039 आणि अक्षांश 21.0076578 येथे स्थित आहे.
लगतचे जिल्हे :उत्तर: सातपुडा हिल्स, दक्षिण: औरंगाबाद आणि नाशिक, पूर्व: मध्यप्रदेश आणि बुलढाणा, पश्चिम: धुळे
मुख्य शहरी केंद्र:जळगाव, भुसावळ, कंडारी,वरणगाव,निंबोर बु.,फेकरी,चोपडा,पाचोरा,चाळीसगाव,अमळनेर,यावल,फैझपूर,रावेर,सावदा,पारोळा, एरंडोल,धरणगाव.
मुख्य पिके:केळी,गहू,बाजरी,चुना,शेंगदाणे,कापूस,ऊस.
प्रमुख नद्या:तापी,गिरणा,वाघुर.
पाणी पुरवठा स्तोत्र:गिरणा धरण (ता . नांदगाव जिल्हा नाशिक), हतनूर धरण (ता. भुसावळ), मन्याद (ता . चाळीसगाव), बोरी (ता . पारोळा), भोकरबोरी (ता. पारोळा), सुकी (ता: रावेर), अंभोरा (ता. रावेर), हिवरा (ता.पाचोरा), अग्नावती (ता. पाचोरा),तोंडापूर (ता. जामनेर), मंगरूळ (ता: रावेर), बहुला (ता: पाचोरा).

हवामान

कमाल तापमान: 48.0 °C ,किमान तापमान:10.3°C ,सरासरी पाऊस: 690.2 मिमी

संस्कृती

भाषा : मराठी ही स्थानिक भाषा आहे. मध्य प्रदेशच्या सीमेवरील लोक हिंदी बोलतात.
अन्न:लोकांच्या मुख्य अन्न म्हणजे बाजरी, गहू आणि तांदूळ.
मेळावे आणि उत्सव:जिल्ह्यात चार मुख्य उत्सव आयोजित केले जातात जे जिल्ह्यातच नव्हे तर उर्वरित राज्यातील अनेक भक्तांना आकर्षित करतात. जळगाव शहरातील श्री राम रथोत्सव मेळावा, कार्तिक हिंदू महिन्यात आयोजला जातो; जळगाव शहरातील नवरात्रीच्या वेळी नवरात्री-महालक्ष्मी उत्सव, चांगदेवला चांगदेव मेळावा मुक्ताईनगरपासून सुमारे 6 कि.मी. वायव्य आणि मुक्ताई मेळावा माघ मध्ये कोथळी येथे असतो.
धार्मिक ठिकाणे:चांगदेव, अमळनेर, अट्रावल, चोरवड, चांदसी ,पद्मालय, रावेर,पाटणादेवी, कपिलेश्वर.
इतिहास: जळगाव जिल्ह्यातील बहुतांश ऐतिहासिक इतिहास अस्पष्ट आहे. प्राचीन काळातील रसिकता म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या प्रदेशात त्याचा एक भाग होता आणि नंतर फारुकी राज्याच्या राजवटीखाली हा प्रदेश आला आणि त्यास खानदेश असे संबोधले. वाकाटकांना, हैदराबादचे निजाम आणि त्यानंतर मराठ्यांनी या प्रदेशावर राज्य केले. 1906 मध्ये खानदेश विभागाला तेव्हा, पूर्व खानदेश अस्तित्वात येऊन आजचा जळगाव झाला. 1956 मध्ये राज्यांच्या पुनर्रचनेसह, तो मुंबई राज्यामध्ये समाविष्ट करण्यात आला आणि 1960 मध्ये महाराष्ट्र स्थापनेनंतर जळगाव महाराष्ट्राचा जिल्हा झाला.
भाषा / पोटभाषा:मराठी आणि अहिराणी.