उपविभागीय कार्यालय अमळनेर

🌍 भौगोलिक स्थान

🌾 अमळनेर – सिंचनसंपन्न औद्योगिक केंद्र

अमळनेर तालुका जळगाव जिल्ह्याच्या मध्यवर्ती भागात वसलेला असून, भौगोलिकदृष्ट्या तसेच प्रशासकीय आणि व्यापाराच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाचे ठिकाण आहे. या तालुक्याजवळ कार्यरत असलेला निम्न तापी प्रकल्प हा शेतीसाठी वरदान ठरला आहे. या प्रकल्पामुळे परिसरातील शेतकऱ्यांना जलसिंचनाची उत्तम सुविधा उपलब्ध झाली आहे, ज्यामुळे कृषी उत्पादनात वाढ झाली आहे.

तालुक्यात बोरी, पांजरा, आणि तापी अशा नद्या वाहतात, ज्यामुळे जलसंपदा समृद्ध आहे. याचबरोबर, येथे दगड, मुरूम आणि वाळू ही बांधकामासाठी उपयुक्त खनिजे मोठ्या प्रमाणावर आढळतात, जी स्थानिक अर्थव्यवस्थेस चालना देतात.

अमळनेरमध्ये मोठ्या प्रमाणावर विकसित करण्यात आलेली MIDC औद्योगिक वसाहत ही अनेक उद्योगांचे केंद्रबिंदू आहे. विविध प्रकारचे लघु व मध्यम उद्योग येथे यशस्वीरित्या कार्यरत आहेत, जे रोजगारनिर्मितीत मोलाचा वाटा उचलतात.

🌿 चोपडा – तापीच्या कुशीत वसलेले हिरवे स्वप्न

चोपडा तालुका हा निसर्गसंपन्न तापी नदीच्या खोऱ्यात वसलेला आहे. समृद्ध माती, भरपूर जलसंपत्ती आणि अनुकूल हवामान यामुळे येथे शेतीला भरघोस हातभार लागतो. तापी नदीच्या किनारी वसलेला हा तालुका कृषीसंस्कृतीचा एक सुंदर नमुना आहे.

🏛️ अमळनेर उपविभागाची ऐतिहासिक व सांस्कृतिक वैशिष्ट्ये

🌸 संत सखाराम महाराज मंदिर, अमळनेर – प्रति पंढरपूर

अमळनेरमध्ये वसलेले संत सखाराम महाराज मंदिर हे एक पवित्र धार्मिक केंद्र असून, प्रति पंढरपूर म्हणून ओळखले जाते. येथे दरवर्षी हजारो भाविक श्रद्धेने येतात. हे मंदिर केवळ अध्यात्मिक स्थळ नसून, धार्मिक व सांस्कृतिक ऐक्याचे प्रतीक आहे.

🏰 अमळनेरचा भुईकोट किल्ला आणि ऐतिहासिक दरवाजा

अमळनेरमध्ये भुईकोट किल्ला असून, त्याच्या उत्तरेला एक भव्य दगडी दरवाजा आहे जो शहराच्या इतिहासाची साक्ष देतो. या प्राचीन वास्तूंमध्ये शहराचे शौर्य आणि स्थापत्यकलेची झलक दिसून येते.

🛕 अंबर्षी टेकडीवरील अंबरीश राजा व विष्णू मंदिर

शहराच्या पूर्वेकडे अंबर्षी टेकडीवर, अंबरीश राजाची समाधी आणि विष्णू देवतेसह अंबरीश राजाची मूर्ती आहे. हा परिसर भक्तांसाठी एक शांत, आध्यात्मिक आणि प्रेरणादायी स्थळ आहे.

🔴 जगातील एकमेव मंगळ ग्रह मंदिर – अमळनेर

अमळनेरमधील मंगळ ग्रह मंदिर हे जगातील एकमेव मंदिर आहे जिथे मंगळ ग्रह देवतेची मूर्ती आहे. यासोबतच येथे भूमातेची मूर्ती देखील आहे, जी हे मंदिर अजूनच अनोखे बनवते. मंगळ दोष निवारणासाठी आणि भक्तीच्या दृष्टीने हे ठिकाण अत्यंत प्रसिद्ध आहे.
रेल्वे, बस वा खासगी वाहनांनी येथे सहज पोहोचता येते.

🛕 प्राचीन जैन मंदिरे – शिल्पकलेचे सौंदर्य

अमळनेरमध्ये अनेक प्राचीन जैन मंदिरे आहेत. या मंदिरांची उत्कृष्ट शिल्पकला आणि धार्मिक महत्त्व हे भाविकांना व अभ्यासकांना आकर्षित करते. शांतता व अध्यात्माची अनुभूती येथे नक्कीच मिळते.

📚 साने गुरुजींची कर्मभूमी – अमळनेर तालुका

अमळनेर ही स्वातंत्र्यसैनिक, साहित्यिक आणि शिक्षणतज्ज्ञ साने गुरुजी (पांडुरंग सदाशिव साने) यांची कर्मभूमी आहे. त्यांनी येथे प्रताप हायस्कूलमध्ये शिक्षणाचा प्रसार करत नैतिकतेचा आदर्श प्रस्थापित केला.

🎓 प्रताप महाविद्यालय – शैक्षणिक तेजाचा दीप

प्रताप महाविद्यालय, अमळनेर ही एक अत्यंत प्रतिष्ठित शैक्षणिक संस्था आहे.येथे विज्ञान, वाणिज्य, कला आणि तंत्रज्ञान यांसारख्या शाखांमध्ये हजारो विद्यार्थी शिक्षण घेतात.संशोधन, नवकल्पना आणि शैक्षणिक गुणवत्ता यासाठी हे महाविद्यालय राष्ट्रीय स्तरावर प्रसिद्ध आहे.

📖 प्रताप तत्वज्ञान केंद्र – प्राचीन ज्ञानाचा खजिना

1. प्राचीन ग्रंथसंपदा:
   येथे इतिहास, तत्वज्ञान, धर्मशास्त्र आणि संस्कृती यावरील अमूल्य ग्रंथसंपदा जतन केलेली आहे. संशोधक व विद्यार्थी यांना याचा मोठा लाभ होतो.

2. कार्यशाळा व व्याख्याने:
   येथे तत्वज्ञान व समाजशास्त्र या विषयांवर नियमित कार्यशाळा आणि चर्चासत्रांचे आयोजन केले जाते. हे ज्ञानप्रसाराचे एक प्रेरणादायी केंद्र आहे.

3. संस्कृती व परंपरेचे जतन:
   भारतीय संस्कृती व परंपरेचा वारसा येथे आदराने जतन करण्यात आला आहे, जो नवीन पिढीसाठी मार्गदर्शक ठरतो.

🏞️ चोपडा तालुका – प्राचीन वारसा व नैसर्गिक समृद्धी

चोपडा परिसराचा मानव वस्तीचा इतिहास अतिशय प्राचीन आहे. येथे शिलालेख, हेमाडपंथी मंदिरे, आणि प्राचीन मूर्ती सापडतात.
सातवाहन, वाकाटक, यादव काळातील अवशेष हे या भागाचे सांस्कृतिक वैभव दर्शवतात.

👉 उनपदेव हे चोपड्यातील एक पवित्र धार्मिक स्थळ आहे.
👉 ऊस आणि केळीच्या शेतीसाठी हा तालुका प्रसिद्ध आहे.

📊लोकसंख्या :- 2011 च्या जनगणनेनुसार अमळनेर उपविभागाची लोकसंख्या खालील प्रमाणे.